Tomke.
Sa wie der in heit en mem, dy hiene sawn bern. Mar dêr wie ien sa'n lytske by, dat wie Klein Duimpje. Mar sy hiene it sa earmoedich. Doe sei de heit: Nou, ik moat de bern mar yn 't bosk bringe, hwant wy kinne (it) noait folhâlde: Zo gezegd, zo gedaan, mar Klein Duimpje hie 't ûnthâlden en dy hie de bûse fol stientsjes dien. As se dan wer in eintsje fuort wienen, dan goaide er in stientsje hinne. De heit gong fuort, mar sy founen 't paed wer. De twadde jounes doe wer. Mar dêr doe hie er gjin stientsjes. Mar syn brochje forkrom-me-le er en dy goaide er op it paedtsje del. Mar dêr hiene fûgeltsjes west en dy hiene it oppikt. Dêr sieten se nachts yn 't bosk. En dêr seagen se 7 bern. Sy wiene mei har sawnen en dêr bellen se oan en dêr bellen se by in greate reus oan en dêr fregen se om ûnderdak. Ja, sy koene bliuwe. En sy bleauwen en dan hie de reus dêr ek in pear greate learzens stean en dêr koene se sa hurd mei, dat dan koe de reus se ek noait birinne. Doe sei de reus: fan nacht sil'k de kop ôfkappe, dan yt ik se op. En dat hearde Tûmke. Tûmke dy jouns der ôf en dy foroare de mûtskes fan dy reus syn bern; dy diene se harres op. En de reus dy jounes fiele en dêr kapte er syn eigen sawn bern de kop ôf. En dêr dy greate learzens oan fan 'e reus, dat dêr wiene se samar út it gesicht wei. Dat de reus koe se ek net wer krije. En sa dat tael (forhael) fan Tomke.
(Neffens syn sizzen hat er it forhael fan Tûmke fan syn pake.)

b 't mearke fan klein Duimpje en de reus.

It binne de reuzen , dy't alle wiken yn 'e Kompenije groeven ha. Sy brûkten leppen, dy wienen wol trije kear sa great as nou in leppe is.
Mar dy reuzen groeven altyd foar de wyn del. Sy lieten har pet waeije en hwer't dy hinne waeide, dêr groeven se.

Froeger wienen der reuzen. Ik ha arbeider west by in boer, dat wie Gurbe Veenstra, dy wenne yn Drachtster Kompenije. Dy koe tige mei 't folk omgean en mocht graech mei ús prate. Op in kear sei er:
"Ik wyt in forhaeltsje. Der wienen twa reuzen, dy soenen in feart grave. Sy hienen al trije jier oan dy feart arbeide, mar al dy tiid hienen se noait ien stom wurd tsjin elkoar sein. Doe sei dy iene op in kear: "Nou, wy sjitte doch moai op mei 't wurk." De oare sei, wylst er it ark der hinne smiet, : "Ik wol mei sa'n babbelaer net prate. Earst mat it wurk dien wêze."

Hjir net sa fier ôf matte reuzen wenne ha. Dy wennen yn 'e bosk. Yn 't doarp kom altomets in greate reus mei in lytsen-ien, dy't er by de hân beet hie. Sy stapten dan fan it iene hûs op it oare. Sy ha echt bistien.

In boer hie trije soannen. De jongste fan harren wie healwize Ielke. Dy boer rekke alle nachten strie kwyt. Dêrom soe de âldste soan de wacht ris hâlde. Hy krûpt efter de striebult en ja, dêr komt de âlde dwerch al oan. Dy nimt in grouwe kneppel en hat de soan omtrint lamslein. De oare jouns sei de twadde soan: "Nou sil ik dêr oppasse." Mar dy krige fan it selde. Doe sei Ielke: "Heit, lit my joun ris oppasse." De heit lake him út: "Dû, healwize Ielke, hwat soestû?" Mar it gyng oan.
Ielke nimnt de dikste bosk strie der út, makket de bannen los en krûpt der yn. Dan makket er de bannen wer fêst. Dêr komt de âlde dwerch oan en dy siket it bosk der út dêr't Ielke yn siet. Dêr sleepte er mei nei syn âld hoale ta. Doe't er by syn âlde dwerginne op bêd kaem, sei er: "Hwat ha 'k nou in bêst bosk strie!" Doe 't Ielke de dwerch en de dwerginne snoarkjen hearde, makke er de bannen los en hy der út. Hy seach om him hinne en dêr hong it fol greate swurden. Hy lûkt in swurd fan boppen en hy slacht ta. Hy sloech earst de dwerch en doe de dwerginne de holle ôf. En doe foun er safolle goud en sulver yn de hoale, dat hy hat twa dagen mend om it der allegearre út to krijen.
(Bron: S.J. van der Molen: `Hwa is dy man? Anders Bijma', in: Leeuwarder Courant 1-7-1961. Opgetekend: 28 juni 1961)

In slangekoaning kin fluitsje.
Hjir yn Driemunt leit it Koarige. Dat heart by de van der Kooi's plaetsen. Dêr wie froeger in drintehok.
Der wie in skieppehoeder, dy paste op 'e drinten. Dat wie ien fan 'e Grinzer Pein.
De skiep foarmen ien greate kudde altyd, mar op in kear wienen se ynienen útinoarren roan. Yn 'e midden fan 'e kudde kom in rûm plak. De hoeder kom der by om de skiep wer byelkoar to krijen, mar dat plak bleau dêr. Doe hy nei dat plak ta to sjen. It wienen allegear slangen. Ien wie der by dy wie giel, dy hie in kroantsje op 'e kop. Dat wie de slangekoaning.
Doe sloech de hoeder mei de lange stok op 'e slangen. It hie wimele fan 'e slangen.
Doe wie de giele slange bigoun to fluitsjen, hy hie de sturt yn 'e bek krigen en sa wie it as in hoepel op 'e dyk oan gien.
De oare slangen wienen doe ek yn in omsjoch fuort west.

Hoe't unnoazele Ielke in ryk man waerd
Der wie ris in boer, dy hie trije soannen. De jongste, dat wie net ien fan 'e snoadsten wie de hjitting altyd, dy hie it stopjern net útfoun. Hy wie der in bytsje oer yn 'e hûs. Syn beide bruorren pleagen him en seagen mei forachting op him del.
"Unnoazele Ielke," seinen se tsjin him.
De boer hie in skuorre fol sied. Dat lei yn bosken opsteapele. Mar nou barde it dat dy heap mear en mear bilune. It koe net oars, der moast in dief wêze, dy't der nachts op út teach om sied to stellen.
De boer akkoarte mei syn jonges, de âldste soe in nacht yn 'e skuorre trochbringe om de dief to attrapearjen. Dat gong oan. Op in joun teach de âldste soan nei de skuorre ta en stelde him earne yn in hoeke fordekt op. Doe wie 't wachtsjen op 'e dief. It duorre nochal efkes, ear't dy him oppenearre. Mar doe't de toerklok toalve slaggen hearre liet, ja hear, dêr wie ynienen great lawaei en dêr forskynde in dwerch, it skynfet yn 'e hân. En dy soe in grude sied pakke. Mar de boer syn âldste soan springt op him ta en sil it mantsje gripe. Lykwols krekt to let.
It mantsje is sa linich as lekken. It draeit him om en tichelt de jonge mei in stôk ôf, wol sa bot, dat de jonge leit, dêr't er leit en syn rêch is alhielendal sangeneblau.
De oare moarns fynt de boer him dêr, de jonge kroanet noch en hy seit, hy wol foar gjin noch safolle wer in nacht yn 'e skuorre trochbringe.
Mar it sied koart hurd yn en de oare wyks seit de twade soan: "Heit, nou moat ik mar ris sjen of ik de dief to pakken krije kin."
De twade soan forstoppet him ek en wachtet it mantsje ôf.
Om 'e selde tiid as de foarige kear wurdt syn komst oankundige troch in alderheislikst lawaei. De jonge wurdt de dwerch gewaer en slûpt stil op him ta om him dea te meitsjen.
Mar foar't er de kâns hat, draeit it mantsje him om en dan giet it de twade soan net better ôf as syn broer.
De boer fynt him de oare moarns mear dea as libben.
Ja, nou is goeije rie djûr. Hoe sille se dy dwerch lyts man meitsje.
Dan seit de trêdde soan, Ielke: "Heit ik sil 't ris bisykje."
"Dû," laitsje de bruorren. "Rin nou gau wei. Hwat soestû kinne."
En de boer riedt it him ek sterk ôf.
Mar Ielke hâldt oan. Hy woe 't weagje.
It giet oan. Ielke bijowt him dy jouns nei de skuorre, dêr't it al aerdich skymrich is. Ielke is net sa ûnnoazel as er wol liket. Hwat docht er? Hy makket in bosk strie los, dêr krûpt er yn en bynt dan it strie wer om him hinne fêst. Net ien kin sjen, dat dêr in minske yn forskûle sit. Dan wachtet er stil.
Ja hear, dêr slacht de klok toalve. Dan in stik lawaei as soe de wrâld forgean en dêr hawwe jy de dwerch ek al. Efkes is it stil. Dan heart er de dwerch sizzen: "Dat is in baes bosk, dat moat ik mar ha."
En dan fornimt er hoe't er optild wurdt en fuorttôge, hwerhinne, dat wyt er net.
Mar dan bigjint de dwerch to praten. Sûnder mis tsjin 'e dwerginne: "Ik ha dit kear in fiks bosk mei nomd," seit er.
"Moai sa," andert hja, "kom dan nou mar gau op bêd."
Efkes letter heart Ielke se beide lûd snoarkjen.
Dan makket er hoeden it strie los, krûpt der út en sjocht om him hinne. Hy is hjir yn 'e dwergehoale.
Jonge, jonge, hwat in diamanten lizze hjir. Wol in sekfol. En der hingje allerhande swurden oan 't lewant. Hy krijt der ien fan, en dat is twaris pats. It is mei it snoarkjen fan it dwergepear dien.
Gau stoppet er syn beide bûsen fol mei diamanten en dan sjocht er, dat er thús komt.
As de boer en de beide bruorren dy ealstiennen sjogge en it forhael heard ha, sjogge se Ielke mei great respekt oan. Hy is de helt fan 'e dei. Hja helje de hiele hoale leech en Ielke wurdt de rykste man fan it hiele keninkryk.
(Bron: Dam Jaarsma: `Teltsjes út 'e Fryske Wâlden fan Anders Bijma', in: It Heitelân 32 (1954), p.141. Opgetekend: ca. 1953)

Der kaem ris op in joun in frouminske by in boer en boerinne, dy't op in iensum sté wennen, gâns in ein út 'e reek fan it doarp. Hja frege oft hja dêr dy nacht útfanhûzje mocht, hwant hja wie sa wurch as in maits en koe de iene foet hast net mear foar de oare krije. It stiek har neat net nau hwer't hja kaem te sliepen, as wie it ek yn it heafek.
De boer bipraette it mei syn wiif, mar dy hie in meilydsum aerd, dat it minske koe ûnderdak krije foar de nacht. Hja siet al ringen by de kachel mei in brieder yn 'e stove.
Noch mar in lyts skoftsje hie hja dêr sa sitten of der waerd wer op 'e doar kloppe. Dat wie in soldaet, dy't ynkertiering ha moast. Dy koe de boer ek al net bêst búten staen litte.
"Wy ha hjir ek al in frouminsk, dy't hjir graech oernachtsje woe." En de boer wiisde nei it minske by de kachel.
Hja rekken yn in drok petear mei elkoarren oer it soldatelibben, de buorkerije ensfh. Doe't it njonkenlytsen letter oan waerd en tiid fan op bêd, en de boer oerein gong to ôfljochtsjen, folge de soldaet him.
"Ik moat efkes in ûnderhâld mei jo allinne ha, boer. Ik woe jo dit mar sizze, dy't dêr yn 'e keamer by de kachel sit, dat is net in frouminsk, mar in keardel. En ik kin it jo biwize èk. Ha jo apels?"
De boer knikte.
"Moai," forfette de soldaet, "as jo ús aenst ien foar ien in apel tasmite, dan docht in man by it opheinen de knibbels nei elkoar ta, mar in frouminsk heint him op mei de knibbels fan elkoar. Tink der mar ris om, hoe't hja de apel aenst opheint."
De boer helle in mannich apels út 'e gielgoerde en smiet se de oaren ien foar ien ta. En it kaem út lyk as de soldaet foarsein hie, it "minske" die de knibbels nei elkoar ta.
It "minske" woe graech witte, hwer't de soldaet de nacht trochbringe soe.
"O," sei dy, "ik jow my del by it hynder yn it hynstehok."
De soldaet makke doe mei de boer in strieën poppe en dy setten se skean by de muorre op yn it hynstehok.
"Lit fierder alles mar oan my oer," sei de soldaet, "mar bliuw wekker."
Sa sein, sa dien en de soldaet klattere by it ljedderke op en forskûle him op 'e souder boppe it hynstehok.
It bleau in hiel set stil, mar doe't dan alles yn rêst like to wêzen, kaem it minske - nou as man - der hoeden oanstappen, rjocht op 'e hynstestâl ta mei de revolver yn 'e hân. Mei-iens skeat er it ôf op 'e striepoppe. "Dat is ien," sei er, yn 'e miening, dat er de soldaet rekke hie. Mar dy hie syn gewear al laden en fuort dêrnei wie it: Pats! "Dat is twa," sei de soldaet, en dêr lei de moardner.
(Bron: Dam Jaarsma: `Folksforhalen', in: It Heitelân 28 (1950), p.82-83. Opgetekend vóór 1950)